تابلو فرش

قديمترين فرش دستبافت ايراني در سال ۱۹۴۹ در دومين مرحله كاوشهاي باستان شناس روسي، رودنكو در منطقه پازيريك كشف و به نام فرش پازيريك ناميده شد.

رودنكو در كتابي كه به مناسبت اين اكتشافات در سال ۱۹۵۳ در روسيه منتشر كرد، درباره فرش مكشوفه توضيحات مفصلي نگاشت و آن را صراحتا كار ايران و قديمي ترين فرش ايراني در دنيا بيان نمود. او نوشت: “بدون اينكه بتوانيم به طور حتم بگوييم اين فرش كار كداميك از سرزمين هاي ماد-پارت(خراسان قديم) يا پارس است، تاريخ فرش مذكور و پارچه هايي كه در پازيريك كشف شد قرن پنجم و يا اوايل قرن چهارم پيش از ميلاد تشخيص داده مي شود.”

سپس او اضافه مي كند: “تاريخ اين قالي از روي شكل اسب سواران معلوم مي شود. طرز نشان دادن اسبهاي m10.jpgجنگي كه به جاي زين قالي بر پشت آنها گسترانده اند و پارچه روي سينه اسب از مشخصات آشوريها مي باشد اما در روي فرش پازيريك ريزه كاريهاي مختلف و طرز گره زدن دم اسبها ، در نقوش برجسته تخت جمشيد نيز ديده مي شود.”
در زمان تسلط مغولها (قرن سيزدهم و چهاردهم ميلادي) قالي بافي به سطح بسيار رفيعي از زيبايي وتكنيك رسيد. شكوفايي اين صنعت شايد با حكومت غازان خان (۱۳۰۷-۱۲۹۵ ميلادي) مصادف بود.
اما اوج قالي كلاسيك ايراني را كه از آن با رنسانس قالي ايران ياد مي شود زمان سلاطين صفوي (۱۷۲۲-۱۴۹۹ ميلادي) به ويژه زمان حاكميت شاه طهماسب اول (۱۵۸۷-۱۵۲۴ ميلادي) و شاه عباس كبير(۱۶۲۹-۱۵۸۷ ميلادي) ثبت كرده اند. از اين دوران حدود ۳۰۰۰ تخته فرش به يادگار مانده كه درموزه هاي بزرگ دنيا و يا در مجموعه هاي شخصي نگهداري مي شوند.
در اين دوران در كنار قصرهاي پادشاهان كارگاههاي قالي بافي بناشد و مراكز گوناگون كه قبلا در تبريز ، اصفهان ، كاشان ، مشهد ، كرمان ، جوشقان ، يزد ، استرآباد ، هرات و ايالات شمالي نظير شيروان ، قره باغ و گيلان وجود داشتند توسعه و رونق بيشتري گرفتند.
در همان زمان ، نقاشان و نگارگران بلندپايه طرحهاي خلاصه شده و تركيبي ترنج در وسط قالي و لچكها را در آن وارد كردند. يعني همان طرحي كه قبلا به زيباترين وضعي در قرن پانزدهم روي جلد كتابهاي ارزشمند به كار مي رفت.
با اشغال كشور بوسيله افغانها (۱۷۲۲-۱۷۲۱ ميلادي) اين صنعت و هنر رو به انحطاط گذاشت.
در قرن نوزدهم قاليهاي ايراني ، بويژه فرشهاي نفيس ناحيه تبريز به اروپا راه يافتند. از سوي كشورهاي اروپايي نمايندگاني به تمام كشورهاي مشرق زمين گسيل شدند و با رقابت بسيار فشرده كليه فرشهاي كهنه و عتيقه را گردآوري كرده به قسطنطنيه كه هنوز هم مهمترين بازار قالي مشرق زمين بود فرستادند.
با به پايان رسيدن منابع فرشهاي كهنه ، شركتهاي انگليسي (زيگلر ۱۸۸۳ م) آمريكايي و آلماني به طور نامحدود اقدام به تاسيس كارگاههايي در تبريز ، سلطان آباد(اراك) ، كرمان كردند. اين روال تا جنگ جهاني اول كه توليد قالي به طور قابل توجهي افزايش يافته بود ادامه داشت.

فرش دستبافت, فرش ايران, بافت تابلو فرش

فرايند بافت
مراحلي كه براي شروع بافت يك فرش مي‌بايست رعايت گردد عبارتند از:

۱ـ آماده‌سازي مواد اوليه شامل نخ‌چله، نخ پشمي(خامه)، نخ پود.
۲ـ آماده‌سازي دستگاه (دار) و ابزار.
۳ـ آماده‌سازي نقشه مورد نظر.
۴ـ چله‌كشي (نصب نخ چله يا تارها بر روي دار قاليبافي).
۵ـ بافت گليم، ابتداي فرش.
۶ـ ساده‌بافي ابتداي فرش، انجام عمل گره زدن بر روي تارها به وسيله خامه.
۷ـ نقشه‌خواني، انجام عمل گره زدن براساس خانه‌هاي رنگي نقشه.
۸ـ انجام عمل پودكشي (پود زير يا ضخيم و پود رو يا نازك) و عمل كوبيدن پودها.
۹ـ شيرازه پيچي كناره‌ها.
۱۰ـ عمل كوبيدن رج‌ها و قيچي‌زدن سرپرزهاي اضافي.
۱۱ـ رعايت در جلوگيري از معايب احتمالي هنگام بافت.
۱۲ـ پايين‌كشي :اتمام كار يك فرش بافته شده.
توضيح اينكه در يك فرش تراكم گره‌ها و ظرافت آنها نمايانگر ميزان مرغوبيت و كيفيت فرش است. بدين معني كه هر چه تعداد گره‌ها زيادتر و در اصطلاح فرشبافي هر چه پرتر باشد كيفيت آن بالاتر خواهد بود.
بطور كلي در قاليبافي ايران دو نوع گره متداول است.
۱ـ گره تركي (قيورد ـ متقارن) تبريز، هريس همدان، عشاير فارس و ….
۲ـ گره فارسي (سنه ـ نامتقارن) فارسي‌زبانان، اراك، اصفهان، مشهد، بيرجندؤ كرمان، نائين، كاشان، قم و ….
رجشمار
رجشمارهاي رايج در فرشبافي ايران از ۲۰ تا ۹۰ رجي مي‌باشد.
معمولاً فرشهاي درشت‌باف ۲۰ و ۲۵ رجي و فرشهاي ايلياتي درشت‌بافت معمولاً حدود ۳۰ رجي هستند فرشهاي متوسط خوب ۴۰، ۴۵ و ۵۰ رجي هستند. فرشهاي خوب ۵۰ تا ۹۰ رجي هستند.